مهم ترین مسایل اجتماعی ایران/ دکتر علی نوری

جامعه ایران، با جمعیت۸۰ میلیون نفری و سرزمینی پهناور؛ مانند سایرجوامع، دارای مسائل مختلفی از قبیل مسائل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، زیست محیطی، بین المللی و… است. در این میان، به نظر می رسد مسائل اجتماعی دارای اهمیت ویژه ای هستند؛ زیرا بسیاری از مسائل را می توان زیرمجموعه آنها و یا مرتبط با مسائل اجتماعی دانست. مسائل اجتماعی به تعداد قابل توجهی از افراد جامعه مربوط می شوند و جامعه توقع حل آنها را دارد. در عین حال، تک تک افراد، حل آنها را نیازمند اقدامی مؤثر از جانب خود یا دیگران می دانند، احساس می کنند باید برای حل این مسائل اقدام فوری صورت گیرد و نسبت به مسأله حساس اند.  مسئله اجتماعی مطابق تعریف، مسأله ای است که دارای ویژگی های زیر است:  ۱. در جامعه شیوع پیداکرده است و دامنه آن گسترده شده است مانند فقر، اعتیاد و… 2. نسبت به گذشته تشدید شده است و عده بیش تری از افراد جامعه را در برمی گیرد مانند افزایش نرخ طلاق 3. تأثیرگذاری بیش تری در جامعه پیدا کرده است و روابط اجتماعی را درسایر عرصه ها تحت تأثیر قرارداده است مانند فساد اداری و مالی 4. مسئله ای که دارای پایداری است و جامعه هرساله با آن مواجه است مانند گرانی کالاها و خدمات ۵. پیامدها و نتایجی که ایجاد می کند و بر سایر پدیده  های اجتماعی تأثیر می گذارد مانند بیکاری که به افزایش اعتیاد و طلاق منجر می شود.  ۶.  مسئله ای که حساسیت عمومی را بر می انگیزد مانند کودک ربایی، تعرض جنسی به کودکان و…  7. امکان کنترل مسئله نیز اهمیت دارد؛ هر چه مسئله ای غیرقابل کنترل و مهارنشدنی تر به  نظر برسد، اهمیت آن بیش تر می  شود مانند کنترل نرخ ارز 8.  مسائل اجتماعی که توسعه اقتصادی جامعه را تحت تأثیر قرار می دهند مانند شیوع فرهنگ مصرف 9. مدت زمانی که مسأله ادامه می یابد از معیارهای مسئله اجتماعی است مانند فساد مالی و اداری ۱۰. هزینه هایی که مسئله مورد نظر برای عموم مردم ایجاد می کند مانند تأثیر مسائل محیط زیست بر زندگی مردم ۱۱.  فوریت داشتن پرداختن به مسأله، نیز سبب می شود به  عنوان مسأله اجتماعی مطرح شود. مانند تأمین امنیت ۱۲. حساسیت بین  المللی؛ یکی از معیارهای تعیین مسائل اجتماعی و پرداختن به آنهاست مانند توقف اجرای حکم سنگسار در ایران به دلیل حساسیت های بین  المللی. بر اساس معیارهای فوق؛ می توان مهم ترین مسائل اجتماعی ایران را به  شکل زیر اولویت بندی کرد: فساد مالی و اداری، سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی، بیکاری، فقر، نا امیدی، تأمین آب، آلودگی هوا، بی تفاوتی اجتماعی، اخلاق عمومی، امنیت روانی و اجتماعی، حقوق اساسی و شهروندی. رویکرد ما در پرداختن به مسائل اجتماعی، متمرکز بر یافتن راه حل هاست؛ زیرا صِرف آسیب شناسی و بیان مشکلات و تأکید بیش از اندازه برآن، یأس و ناامیدی در جامعه ایجاد می کند و انرژی و توان جامعه را برای حل مسائل خود از بین می­برد.

به صاحب نظران گرامی پیشنهاد می شود چنانچه راهکارهایی برای برون رفت از این مسائل اجتماعی می شناسند به طرح و بیان آن بپردازند و زمینه گفتگو درباره راه حل ها را فراهم کنند. امید است با تلاش فراگیر، گفتمان حل مسأله، جایگزین گفتمان فعلی آسیب شناسی شود.

دکتر علی نوری؛ مدرس دانشگاه و پژوهشگر اجتماعی